ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ТУБЕРКУЛЕЗБЕН АУЫРАТЫН БАЛАЛАРДЫ ДӘРІ-ДӘРМЕКПЕН
ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІҢ ҚАЗІРГІ ЖАЙ-КҮЙІ ЖӘНЕ ОНЫ ОҢТАЙЛАНДЫРУ ЖОЛДАРЫ
Г.У. АБИЛДАЕВА1*
, Н.А.РАХЫМБАЕВ2,Э.А. СЕРИКБАЕВА2, К.С.ЖАКИПБЕКОВ2
1Қазақстан-Ресей медициналық университеті,
Казахстан, Алматы
2С.Д.Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық медицина университеті КЕАҚ Қазақстан, Алматы
*Корреспондент автор
Андатпа: Мақалада Қазақстандағы туберкулезбен ауыратын балаларды дәрі-дәрмекпен қамтамасыз
етудің қазіргі жай-күйіне талдау жасалды. Негізгі проблемалар анықталды: дәрілік заттарды жеткізудегі
үзілістер, заманауи емдеу сызбаларына шектеулі қолжетімділік, жеткіліксіз үйлестіру. Қамтамасыз ету
жүйесінің тұрақтылығын және емнің тиімділігін арттыру мақсатында оңтайландыру шаралары
ұсынылды.
Кіріспе: Туберкулез – балалардың денсаулығына төнетін елеулі қауіптердің бірі болып қала береді,
әсіресе дәріге төзімді түрлерінің үлесі артқан жағдайда. Қазақстанда препараттарды жеткізудегі үзілістер
сақталып отыр, бұл ем нәтижесіне кері әсерін тигізеді. Сонымен қатар, әлеуметтік факторлар да маңызды
рөл атқарады: шалғай аймақтар, емделушілердің төмен комплаенттілігі, жеткіліксіз қаржыландыру.
Зерттеу әдістері: 2020 – 2023 жылдар аралығындағы нормативтік құжаттар мен статистикалық
деректерге талдау жүргізілді. Қазақстанның бес аймағындағы мамандарға (n=47) сауалнама жүргізіліп,
12 сарапшымен консультациялар өткізілді. Контент-талдау, ретроспективті статистикалық және
сараптамалық бағалау әдістері қолданылды.
Нәтижелер: Қазақстанда жаңа туберкулез жағдайларының 28%-ы дәріге төзімді түрлерге жатады.
– 5 өңірдің 4-інде препараттарды жеткізу 2–6 аптаға кешіктірілген.
– Респонденттердің 60%-ы заманауи емдеу сызбаларының жетіспеушілігін атап өтті.
– Аймақтық қоймаларда буферлік қорлардың болмауы, әлсіз логистика және жасөспірімдер арасында
төмен комплаенттілік байқалды.
Талқылау: Мемлекеттік бағдарлама жүзеге асырылып жатқанына қарамастан, дәрі-дәрмекпен қамту
жүйесі әлі де әлсіз. Аймақтық ерекшеліктерді ескере отырып, цифрлық мониторингті енгізу, резервтік
қорлар құру және инновациялық дәрілерге қолжетімділікті кеңейту қажет. Сондай-ақ ата-аналар мен
мамандар арасында ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын күшейту маңызды.
Қорытынды: Балалардағы туберкулезді тиімді емдеу үшін: дәрі-дәрмек жеткізіліміне сандық бақылау
жүйесін енгізу; аймақтық буферлік қорларды қалыптастыру; балаларға арналған дәрілер тізбесін
кеңейту; тұрақты қаржыландыру мен ведомствоаралық өзара іс-қимылды қамтамасыз ету қажет.
Осы шаралар дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету жүйесінің тұрақтылығын арттырып, балалардың ем
нәтижелерін жақсартуға мүмкіндік береді.
Түйінді сөздер: балалар туберкулезі, дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету, қарсы туберкулездік препараттар,
фармакотерапия, дәріге төзімділік, логистика, Қазақстан.
